Narcyz – kat czy ofiara?

Narcyz – kat czy ofiara?

„Narcyz to zło wcielone” – mogą śmiało powiedzieć osoby, które miały tę wątpliwą przyjemność związać się z wyżej wymienionym. Ale czy zastanawialiście się kiedykolwiek, z jakich przyczyn, te same osoby spędzają u boku narcyza długie lata, więdnąc przy nim dzień po dniu, tracąc siebie, poczucie własnej godności i atrakcyjności? Powodów może być wiele, nasuwają się przede wszystkim: naiwność, niskie poczucie wartości, idealne dopasowanie na zasadzie wzajemnego wypełniania deficytów, syndrom sztokholmski, DDA, DDD, borderline, wcześniejsze bycie ofiarą przemocy w rodzinie, indywidualne zaburzenia psychiczne…

Ale czy rzeczywiście jest tyleż samo wybrakowanych i psychicznie uszkodzonych potencjalnych ofiar, co ich oprawców?

Okazuje się przecież, że gros kobiet wiążących się z narcystycznymi partnerami to silne, stabilne psychicznie, dobrze wykształcone, ugruntowane, pewne siebie i bardzo zadbane osoby. Czy jest więc możliwe, że pozwalają one latami na poniewieranie i krzywdzenie?

Prof. Sam Vaknin, specjalista w dziedzinie narcyzmu (i dwukrotnie zdiagnozowany narcyz we własnej osobie), prowadząc swoje seminarium w maju 2017 roku, na potrzeby uproszczenia komunikacji z słuchaczami, przyjął domyślnie, że nadaje narcyzmowi płeć męską, zaś jego „ofiarom” – żeńską. Jak wyjaśnił, założenie to nastąpiło nie bez powodu:

Vaknin rozwija jeszcze tę wypowiedź, kontynuując:

„Zaryzykowałbym stwierdzenie, że w narcystycznych społeczeństwach i kulturach, w których narcystyczne cechy są nagradzane, mężczyźni byliby bardziej skłonni do rozwijania tych cech, aby konkurować w miejscu pracy, lub rywalizować o partnerów, itd. Kobiety są znacznie lepszymi ofiarami, one zostały do tego przyzwyczajone przez ostatnie 10 tys. lat …ich uwarunkowania. Społeczeństwo nagradza zachowania narcystyczne u mężczyzn, więc „jeśli jesteś mężczyzną i nie jesteś ambitny, to jesteś frajerem” -cytuję nowy autorytet w dziedzinie narcyzmu – Donalda Trumpa” (śmiech). „Więc, tak, to tylko moje przypuszczenie, że to jest kultura, którą nazywamy artefaktem kulturowym, lub związany z kulturą element narcyzmu.”

Sam Vaknin rewolucjonizuje ostatnio spojrzenie na narcyzm, sugerując również, że wszelkie aspekty zachowań narcystycznych mają swoje źródło w wyniku zahamowania rozwoju oraz dysfunkcji przywiązania już we wczesnym dzieciństwie, w związku z tym próby terapii winny zapożyczać techniki z psychologii dziecięcej i błędnym jest traktowanie czy leczenie narcyza jak osoby dorosłej. Nasuwa to wiele nowych przemyśleń i wniosków, które warto podjąć, by przebudować przestarzałe schematy podejścia, tak psychologów do terapii, jak i nas samych do osób zaburzonych, z którymi współżyjemy.

Oczywistym jest, że nie ma żadnego usprawiedliwienia dla wyrządzanych innym krzywd. Być może jednak w całym tym bezwzględnym i mrocznym świecie mężczyzny-narcyza, ukryte jest tak bardzo skrzywdzone i poranione dziecko, że kobiety instynktownie odczuwają to wielkie zranienie, tę w rzeczywistości bezbronność, i dlatego nie potrafią zostawić partnera? One, jak nikt, dostrzegają jego wysoką wrażliwość, jego straumatyzowanie, o którym on sam boi się nawet pomyśleć. Kobiety mają wyjątkowo wyostrzone zmysły, empatię, nie chodzi tu o naiwność, ale instynkty opiekuńcze, jakie może wzbudzać ten w gruncie rzeczy zagubiony mężczyzna – dziecko. Choćby nie wiem jak był męski i bezwzględny – czy dostrzegłyście to samo – tak potwornie skrzywdzonego człowieka, że aż sam musi krzywdzic by przetrwać?

Sam Vakin zwraca uwagę na jeszcze jedną rzecz: Zaburzenia narcystyczne są formami zespołu stresu pourazowego, powstającego nie tylko na skutek jednego, silnego urazu, lecz często serii traumatyzujących doświadczeń przeżytych najczęściej, choć nie tylko, w dzieciństwie. Spróbujmy zatem zrozumieć co mogło wydarzyć się w życiu tych zaburzonych osób, że doprowadziło do takiego zamknięcia się na emocje, odcięcia od nich i wykształcenia w sobie postawy obrony przez atak. A może też łatwiej zrozumiemy, dlaczego tak wiele ofiar próbuje bronić i nieustannie tłumaczyć dysfunkcyjne zachowania swych oprawców i tak często decyduje się pozostać z nimi na całe lata.